Helena i Wincenty Tyrankiewiczowie

 Rys biograficzny

Helena Teresa Olga z Szaferów Tyrankiewiczowa

urodziła się, 19 marca 1885 r. w Mielcu.

Ukończyła pensję żeńska w 1902 r., a następnie, po nauce prywatnej zdała maturę w szkole realnej w Tarnowie w 1906 r.. W latach 1907 – 1912 odbywała studia wyższe na Wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Studiów tych nie zdołała jednak wtedy ukończyć. Powróciła do nich jeszcze raz w roku akademickim 1922/1923, ale ostatecznie sfinalizowała swoje wykształcenie w Wolnej Wszechnicy Polskiej. W 1934 r. ukończyła dwuletnie Studium Pracy Społeczno – Oświatowej Wydziału Pedagogicznego Wolnej Wszechnicy Polskiej, a następnie – w 1937 r. ukończyła czteroletni kurs Wydziału Pedagogicznego. Na podstawie tych studiów oraz złożonych egzaminów otrzymała w dniu 9 czerwca 1937 r. dyplom nauczyciela, potwierdzający jej kwalifikacje zawodowe do nauczania pedagogiki l propedeutyki filozofii jako przedmiotów głównych w szkołach średnich i seminariach nauczycielskich..

 W 1912 r. rozpoczęła pracę w zawodzie nauczycielskim.

Kolejnymi miejscami jej pracy zawodowej były: prywatna koedukacyjna szkoła Marii Ramultowej w Krakowie (1912 – 1914), kursy maturalne dla pracujących w Krakowie (l9l4 – 1925), Prewentoryjne Gimnazjum w Zakopanem (1925 – 1926), Państwowe Męskie Seminarium Nauczycielskie w Ursynowie (1926 – 1932} i Szkota Powszechna nr 13 w Warszawie (1932 – 1941). Po wybuchu II wojny światowej obok oficjalnej pracy nauczycielskiej w Szkole Powszechnej nr 13, prowadziła komplety tajnego nauczania zakazanej historii i literatury polskiej.

zdjęcie sprzed II wojny światowej

17 marca 1941 r. została aresztowana przez gestapo i uwięziona w Pawiaku (na „Serbii”), a 27 września 1941 r. wywieziona do karnego obozu ciężkiej pracy przymusowej w Ravensbrück ( numer obozowy 7604).

W warunkach więziennego Pawiaka, jak i w lagrowej niedoli Helena Tyrankiewiczowa -nazywana była przez współwięźniarki „Mickiewiczem” z racji  wykorzystywania szerokiego zakresu wiedzy historycznej, literackiej, geograficznej, psychologicznej, filozoficznej, a także znajomości języków obcych ; niemieckiego, angielskiego, francuskiego i włoskiego – do podtrzymywania na duchu i snucia opowieści o normalnym świecie. Większość uczestniczek tego obozowego życia kulturalnego nie doczekała dnia wyzwolenia.

Wyszła z obozu w kwietniu 1945 roku chora i wychudzona. 31 maja 1945 r. po kilkudniowej -przeważnie pieszej – wędrówce przybyła do podstołecznej Dąbrówki. W czerwcu 1945 r. zgłosiła się do pracy. Podjęła ja w kierowanym przez męża Gimnazjum w Goszczynie.

 W 1947 r. wraz z mężem przybyła do Bolesławca i tu pracowała w powiatowym Gimnazjum i liceum jako nauczycielka matematyki i języka angielskiego do przejścia na emeryturę w 1955 r.

 Już na emeryturze opracowywała, na zlecenie Ministerstwa Oświaty, recenzje wielu książek w celu określenia ich przydatności dla celów szkolnych. Czas wolny przeznaczała też na napisanie wspomnień: „W rękach hitlerowców. Wspomnienia obozowe” (maszynopis, 280 s.), „Mój udział w tajnej pracy oświatowej. Wspomnienia Z pobytu w obozie w Ravensbrueck w latach 1939 -1945” (rękopis, 117 s.), „Praca kulturalno-oświatowa Polek w Ravensbrueck w latach 1939 – 1945” (rękopis, 105 s.), „Wspomnienia z pracy nauczycielskiej w gimnazjum w Iksynie (Goszczyn) w tatach 1945 – 1947” (rękopis, 97 s.).

 Zostały one zakupione przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu i są przechowywane w zbiorach rękopisów pod sygnaturami 13482/II, 13483/I, 13485/I. 13484/I. Rękopisy tych wspomnień przechowywane są także w archiwum Liceum Ogólnokształcącego w Bolesławcu. Skrócona wersja wspomnień obozowych „W Ravensbrueck” została opublikowana w Zbiorowym tomie wspomnień nauczycieli z więzień i obozów hitlerowskich.

 Ostatnie lata życia Heleny Tyrankiewiczowej wypełniły starania o opublikowanie lub przekazanie odpowiednim instytucjom tekstów wspomnień w celu ich zabezpieczenia oraz korespondencja z towarzyszkami obozowej niedoli (szczególnie obfita z Marią Hiszpańską – Neumann z Warszawy i Józefą Bergmann z Krakowa) oraz zabiegi o sfinalizowanie planowanego (zapewne jeszcze z mężem) utworzenia Funduszu Zapomogowo – Stypendialnego im. Wincentego Tyrankiewicza.

 Zmarła 30 września 1969 r. Pochowana, została obok męża na Cmentarzu Komunalnym w Bolesławcu.

Wincenty Tyrankiewicz

Urodził się 11 stycznia 1887 r. w Sołotwinie (w ówczesnej Galicji) w wielodzietnej rodzinie inteligenckiej. W 1907 r. Wincenty Tyrankiewicz ukończył Gimnazjum w Stanisławowie. W latach 1907 – 1911 studiował chemię i biologię na Wydziale Filozoficznym, potem kontynuował studia na Wydziale Lekarskim jako stypendysta Uniwersytetu. W tym też czasie pracował w Muzeum Komisji Fizjograficznej przy Akademii Umiejętności w Krakowie. Studia na Wydziale Lekarskim musiał przerwać w 1914 r. na zalecenie lekarza ze względu na zły stan zdrowia.

 Po wybuchu I wojny światowej został przydzielony do pracy w szpitalu polowym w Krakowie. Jednak z uwagi na pogorszenie stanu zdrowia został z tej pracy zwolniony ; uzyskał także całkowite zwolnienie ze służby wojskowej. Musiał też rezygnować z dalszych studiów medycznych.

Powrócił wiec jeszcze raz do studiów biologicznych w 1917 r., ale tym razem na Wydziale Rolnym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po dwóch latach tych studiów zdał l i II egzamin państwowy. Otrzymał dyplom nauczyciela chemii, biologii i wychowania fizycznego. Ostatecznie wybrał drogę pracy nauczycielskiej w szkolnictwie odradzającego się państwa polskiego.

 Swoją bogatą i różnorodną pracę pedagogiczną podjął jeszcze w czasie studiów – w 1912 r. w prywatnej koedukacyjnej szkole Marii Ramultowej w Krakowie, gdzie pracował w charakterze nauczyciela wychowania fizycznego i prowadził drużynę harcerska, następnie – przez kilka miesięcy w roku szkolnym 1915/ 1916 – jako nauczyciel wychowania fizycznego w państwowym Gimnazjum im. Jana Sobieskiego w Krakowie.

W tym też czasie -28 czerwca 1916 r. zawarł związek małżeński z Heleną Szafer.

 W 1917 roku został nauczycielem chemii i biologii w prywatnym gimnazjum w Piotrkowie Po roku pracy wrócił do Krakowa dla kontynuowania studiów na Wydziale Rolnym, ale równocześnie prowadził jako nauczyciel chemii i biologii na kursach maturalnych.

W 1919 r. wyjechał do Chełma Lubelskiego do pracy w organizującym się tam Seminarium Nauczycielskim.

W 1922 r. przeniósł się do Ursynowa pod Warszawę, gdzie reaktywowano istniejące jeszcze przed wojną Seminarium Nauczycielskie, w którym od 1925 do 1937 r. pracował jako dyrektor seminarium.

W 1937 r. został przeniesiony na stanowisko nauczyciela Państwowego Gimnazjum im. Joachima Lelewela w Warszawie, z jednoczesnym przydziałem do pracy w Kuratorium Okręgu Szkolnego Warszawskiego, gdzie objął referat spraw budżetowych szkół średnich, ogólnokształcących i seminariów nauczycielskich. Tu pracował przez dwa lata – aż do zwolnienia przez władze okupacyjne w dniu l grudnia 1939 r.

 W czasie okupacji hitlerowskiej zaczął organizować tajne komplety na terenie Dąbrówki (ówczesnego miejsca zamieszkania – obecnie część Warszawy), a od września 1940 r. został skierowany do organizującego się tajnego nauczania w Goszczynie (powiat grójecki).Praca ta była prowadzona do stycznia 1945 r.

W latach 1945 – 1947 organizował Gimnazjum Gminnej Rady Narodowej w Goszczynie, ale ostatecznie poprosił o zgodę na przeniesienie się na Ziemie Odzyskane, gdzie brakowało wykwalifikowanej kadry.

Pod względem formalnym Wincenty Tyrankiewicz został przeniesiony z dniem l września 1947 r. na własną prośbę na stanowisko nauczyciela Państwowego, Gimnazjum w Chojnowie, ale jednocześnie otrzymał płatny urlop ha rok szkolny 1947/1948, celem umożliwienia wykonywania obowiązków nauczycielskich w Powiatowym Gimnazjum i Liceum w Bolesławcu i tu już pozostał na zawsze.

W pierwszych latach W. Tyrankiewicz obok chemii i biologii uczył także fizyki, astronomii, geologii i nauki o Polsce ; prowadził też bibliotekę szkolną.

 

Lekcja biologii prowadzona przez Wincentego Tyrankiewicza

S  Pośród wielu prac wychowawczych i organizacyjnych wykonywanych przez W. Tyrankiewicza w bolesławieckim okresie życia na szczególną uwagę zasługuje zgromadzenie bogatych zbiorów mineralogicznych i geologicznych (Muzeum Ziemi), przy pomocy których mógł – jak to sam określił – przedstawiać ogólną i podstawową ideę nauk przyrodniczych. Wywarł także decydujący wpływ na ukształtowanie życia wewnętrznego szkoły, jasne określenie i uświadomienie celów pracy szkoły, szczegółowy instruktaż o sposobach ich realizacji, ścisłe rozgraniczenie powinności konkretnych osób i wewnętrznych struktur, eksponowanie potrzeby bliskich, przyjacielskich kontaktów nauczycieli z uczniami – to główne jego części składowe.Opowiadał się za uwzględnieniem różnic w zakresie przygotowania młodzieży (specyfika lat powojennych) do nauki

 W archiwum Liceum Ogólnokształcącego w Bolesławcu przechowywane są rękopiśmienne teksty W. Tyrankiewicza o pracy pedagogicznej, rozważania o szczęściu, o sztuce i pięknie oraz liczne prace graficzne. W 1960 r. Zarząd Okręgu Związku Nauczycielstwa Polskiego we Wrocławiu przyznał mu nagrodę konkursowa za opracowanie pt. „Moja praca w bibliotece szkolnej w latach 1947-1960”. Ponadto na zlecenie Ministerstwa Oświaty był recenzentom wielu podręczników t książek pomocniczych zalecanych do użytku szkolnego. Dwukrotnie odznaczony został Złotym Krzyżem Zasługi – w 1931 r. przez Prezesa Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskie i w 1956 r. przez Radę Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

 Pracował zawodowo do końca życia. Zmarł 20 października 1964 r. Pochowany został na cmentarzu w Bolesławcu.

 Grób Heleny i Wincentego Tyrankiewiczów na Cmentarzu Komunalnym w Bolesławcu.

Zgodnie z tradycją miejscem tym opiekują się uczniowie I LO